Tiết thu nhẹ nhàng, cộng thêm hương hoa sữa thơm mát hòa vào trong không khí, phảng phất theo làn gió khiến lòng người say mê, dễ chịu. Cây Hoa sữa gọi thu về, cũng như hoa Mai, hoa Đào báo hiệu mùa xuân đến. Trước đó, Báo Khuyến Nông đã giới thiệu về nhiều loài hoa, hôm nay chúng tôi cũng tiếp tục chủ đề hoa để giới thiệu đến các về loài hoa sữa.
Tổng quan về cây hoa sữa
Chỉ có con người Hà Nội mới có dịp trông thấy hoa Sữa nở báo hiệu vào thu, còn những miền khác hầu như chỉ nghe thấy cái tên này qua các tác phẩm thơ ca nhạc hoạ.
Hoa sữa, hay còn gọi là mò cua, mù cua (danh pháp khoa học: Alstonia scholaris L. R. Br.; đồng nghĩa: Echites scholaris L. Mant., Pala scholaris L. Roberty) là một loài thực vật nhiệt đới thường xanh thuộc chi Hoa sữa, họ La bố ma (Apocynaceae).
- Tên thường gọi: Cây Hoa Sữa, Cây Mò Cua
- Tên khoa học: Alstonia scholaris
- Họ thực vật: Terminalia Catappal
- Chiều cao: 10 – 22m
- Công dụng: Cây Hoa Sữa rất thích hợp trồng tạo bóng mát cho công viên, trồng dọc theo đường phố, trồng trong các khu đô thị, khu dân cư và làm cây cảnh sân vườn biệt thự, tạo cảnh quan cho nhiều tiểu cảnh trong các khu resort và nghỉ dưỡng…
Đặc điểm của cây hoa sữa
Mô tả về cây hoa sữa
- Thân: thẳng, tròn, gốc có thể có khía nâu, vỏ nứt nẻ dọc mùn, nhựa màu trắng đục, thịt vỏ màu trắng.
- Cành: mọc vòng, xếp thành tầng
- Lá: đơn nguyên hình trứng ngược, dài 10 – 25cm, rộng 4 – 7cm, đầu tù hoặc hơi lõm, đuôi nêm, mọc vòng 5-8 chiếc. Cuống lá ngắn, rụng về tối
- Hoa: nhỏ, màu vàng nhạt, mùi thơm hắc khó chịu
- Hạt: Bầu hai noãn rời. Cỏ 2 đại, dài 25 – 30cm, thõng xuống. Hạt nhiều, nhỏ, dẹp, dài 70mm, rộng 2,5mm, mang 2 túm lông ở hai đầu, màu trắng
Đặc điểm hình thái của Cây Hoa Sữa
Cây gỗ nhỏ và là một loài thực vật nhiệt đới thường xanh. Cây Hoa Sữa có chiều cao từ 10-20m, đường kính thân từ 0.5 – 1 m, đôi khi cây cũng có thể đạt chiều cao 40m nếu được sống trong điều kiện khí hậu và đất đai tốt.
Vỏ của Cây Hoa Sữa nứt nẻ, màu xám và có nhựa dính màu trắng sữa. Cây Hoa Sữa có cành nhánh nhiều, đan xen khúc khuỷu và mọc vòng quanh thân cây. Cây có lá rộng với đường kính tán từ 5-10m, cây phát triển theo đốt, mỗi đốt có từ 5- 8 lá mọc vòng xoắn, tập trung ở đầu cành. Các lá đơn có chiều dài từ 9-20cm, rộng 2-5cm. Phiến lá dày, hình bầu dục, mặt trên của lá xanh bóng, mặt dưới có màu xám, mép lá nguyên, trơn.
Hoa Sữa là cây có hoa lưỡng tính. Hoa mọc thành từng chùm trên cuống hoa dài khoảng 3-5cm. Hoa của Hoa Sữa có kích thước nhỏ hình phễu, hoa có màu trắng, vàng, hồng hay lục với 5 cánh hoa, 5 lá đài xếp thành 4 vòng xoắn. Hoa mọc ở nách lá hoặc đầu ngọn, mùi thơm hơi hăng nhất là lúc về đêm. Hoa nở vào tháng 3- 5.
Quả Cây Hoa Sữa có đại mọc theo cặp, hơi lượn sóng hoặc cong, dài từ 30-60cm, rộng từ 2-5mm và chứa nhiều hạt. Hạt có mao lông ở hai đầu. Hạt Hoa Sữa có lông ngắn và nhỏ, đầu cuối có túm lông dài 1,5-2 cm. Các quả chín từ tháng 12 đến tháng 5.
Đặc điểm sinh thái của Cây Hoa Sữa
Cây ưa sáng sinh trưởng nhanh, chịu được mọi hoàn cảnh sống, nên cây được trồng ở nhiều nơi trên thế giới. Song Cây Hoa Sữa thích hợp nhất khi được trồng tại một số khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới.
Cây rất dễ trồng, có lá quanh năm và chịu được mọi hoàn cảnh sống khác nhau. Với những nơi đất nghèo dinh dưỡng cây cũng cằn cỗi, với những nơi đất có nhiều chất dinh dưỡng cây phát triển và khá cao. Song ở những vỉa hè, đô thị người trồng thường khống chế độ cao và tạo tán cho cây để che mát.
Nguồn gốc và ý nghĩa của cây hoa sữa
Nguồn gốc của cây hoa sữa
Cây hoa sữa có nguồn gốc từ các khu vực sau:
- Trung Quốc: Quảng Tây (Tây Nam), Vân Nam (nam)
- Tiểu lục địa Ấn Độ: Ấn Độ; Nepal; Sri Lanka
- Đông Nam Á: Campuchia; Myanma; Thái Lan; Việt Nam, Indonesia; Malaysia;Singapore; Philippines
- Châu Úc: Úc(Queensland); Papua New Guinea;
- Cây cũng được trồng tại một số khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới.
Cây phân bổ ở rừng hỗn giao, cũng thường được trồng quang thôn bản hoặc cây xanh dọc đường. Trong tự nhiên cây xuất hiện ở độ cao từ 200-1000m so với mực nước biển. Trên thế giới cây phân bổ ở Đông và Nam châu Á, châu Úc: Nam Trung Hoa, Ấn Độ, Nepal, Sri Lanka,Campuchia, Myanma, Thái Lan, Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Singapore, Philippines, Úc(Queensland), Papua New Guinea. Cây cũng được nhập trồng tại nhiều nước khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới khác.
Ý nghĩa của cây hoa sữa
Hoa Sữa là đặc trưng của mùa thu Hà Nội, chính vì thế khi hoa Sữa nở, hương thơm của chúng bay xa cũng là thời điểm người ta chào đón mùa Thu nồng nàn, quyến rũ. Tiết thu mát mẻ cộng thêm hương hoa Sữa thoảng đưa, khiến cho con người dễ chịu và háo hức hơn rất nhiều lần. Hoa Sữa mùa thu cũng giống như hoa Đào, Mai báo hiệu xuân về vậy.
Hoa Sữa cũng biểu trưng của tình yêu ngọt ngào với hương vị nồng nàn và thắm thiết. Mỗi khi đến mùa Hoa Sữa, những cặp đôi đang yêu sẽ thường xuyên hò hẹn dưới gốc hoa, người nam nhặt cánh hoa Sữa vừa rơi cài lên tóc người yêu, hương hoa Sữa khiến nụ cười hạnh phúc kia trở nên đẹp một cách lạ thường.
Hoa Sữa cũng là nguồn cảm hứng vô tận cho nhà văn, nhà thơ khi chúng làm tâm hồn họ được mở rộng, trái tim tràn trề nhựa sống và tình yêu thiên nhiên tuyệt vời. Chính vì vậy, chúng thường có mặt ở nhiều tác phẩm thơ ca nhạc hoạ, thể hiện bản chất con người Hà Nội hào sảng, rộng lượng.
Ngoài ra, Hoa Sữa cũng là một vị thuốc vô giá dùng để trị nhiều bệnh trong Đông y. Vỏ thân hoa Sữa có thể dùng để ngâm rượu thuốc, nấu nước, tán nhuyễn thành bột hoặc chiết cao lỏng chữa được rất nhiều bệnh trong dân gian như tiêu chảy, đau rang, lở loét, hoặc trị tạng nhiệt, kém ăn, gầy guộc, …
Công dụng của loài hoa sữa trong đời sống
Nhựa, vỏ, lá cây hoa sữa là những thành phần được sử dụng làm thuốc, chiết xuất các thành phần hóa học có bản chất là alkaloids, steroids…
Vỏ cây có chứa các alkaloid như ditamine, echitenine và echitamine và được sử dụng như một thuốc có tác dụng kháng khuẩn, điều trị sốt rét như thuốc thay thế cho Quinine.
Nước sắc vỏ cây có tác dụng điều trị tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa, hạ sốt, điều hòa kinh nguyệt. Nước sắc lá cây được dùng để trị bệnh beribri (bệnh viêm đa dây thần kinh do thiếu Vitamin B1).
Ấn Độ là nơi sử dụng rộng rãi các chế phẩm của hoa sữa trong điều trị. Nhiều nghiên cứu trên động vật chứng minh dịch chiết của vỏ cây hoa sữa được sử dụng với các tác dụng kháng khuẩn, kháng ký sinh trùng sốt rét.
Ngoài ra, nó còn bảo vệ tế bào gan, chống lại sự phát triển của tế bào ung thư, giảm đau, chống loét đường tiêu hóa, chống oxy hóa (antioxidant), điều hòa miễn dịch, chống hen, điều trị viêm phế quản. Bởi lẽ, chúng có tác dụng giãn phế quản, chống dị ứng, làm dịu các tổn thương trên da và giảm các triệu chứng dị ứng trên da.
Hoa sữa còn có tác dụng kích thích ăn uống và làm tăng tiết sữa ở phụ nữ cho con bú. Vì cacstacs dụng kháng khuẩn nên ở Ấn Độ, hoa sữa còn được sử dụng trong thành phần của thuốc đánh răng.
Theo Đông y, vỏ cây hoa sữa vị đắng, tính lạnh, có tính năng thanh nhiệt, giải độc, chỉ thống, binh suyễn, chỉ khát, triệt ngược (sốt rét muỗi truyền) phát hãn, kiện vị. Vỏ cây phơi khô tán mịn sắc lấy nước uống, ngày uống 1-3g bột, có tác dụng thanh nhiệt, kích thích tiêu hóa. Nước sắc đặc vỏ cây có tác dụng chữa đau răng, chống lở loét da, lở loét.
Lá cây sao vàng ngày sắc uống 20g chữa nôn mửa thiếu máu do hóa trị liệu… Có thể nói, tác dụng hữu ích của hoa sữa với sức khỏe rất đa dạng và cần tiếp tục được nghiên cứu để làm rõ thêm.
Những tác hại của hoa sữa
Cây hoa sữa có hơn 40 loài, đặc điểm chung là cây khá cao, vỏ dày, chảy nhựa như sữa nên gọi là hoa sữa. Hoa có mùi nồng nặc, nếu hít phải nhiều dễ gây cảm giác choáng váng, mệt mỏi, khó thở.
Hoa và quả của cây có nhiều lông, có thể phát tán trong không khí, dễ gây dị ứng, viêm xoang và các bệnh về đường hô hấp. Những người có cơ địa dễ bị dị ứng sẽ ngứa, nổi mụn nhiều hơn. Phấn hoa sữa dễ làm người già, trẻ nhỏ viêm mũi dị ứng, viêm phế quản. Những người có tiền sử hen suyễn, viêm xoang thì càng bị dai dẳng hơn.
Nếu trong một khu phố nhỏ có một cây hoa sữa thì sẽ dễ chịu, nhưng trồng nhiều cây dễ phản tác dụng. Người bị ho hen, viêm xoang và đau đầu, buồn nôn, có thể nguyên nhân từ việc hít nhiều hương hoa sữa.
Kỹ thuật trồng cây hoa sữa
Cây Hoa Sữa có thể trồng làm cảnh, làm cây xanh trồng ven đường phố làm bóng mát. Hoa Sữa cũng có thể là loại cây xanh trồng công viên. Gỗ hiện được ưa chuộng trên thị trường nước ngoài, hiện đang là mặt hàng xuất khẩu tốt.
Thời vụ trồng: Thời vụ trồng tốt nhất là sau tiết lập xuân, vào mùa mưa.
Mật độ trồng: Vì Hoa Sữa có mùi hương rất nồng, vì vậy khoảng cách tốt nhất trồng tại các con đường là 50m một cây.
Đào hố: Đào hố trước khi trồng ít nhất 01 tuần để cho đất ải, sau đó trộn phân bón lót và lấp hố. Vì là cây đô thị nên kích thước đào hố là 60 x 60 x60 cm trở lên. Bón lót phân phân vi sinh từ 0,2 – 1kg/cây , những nơi có điều kiện có thể bón thêm phân chuồng hoai.
Cách trồng: Đặt bầu vào giữa hố, bầu và thân cây thẳng đứng, gỡ bỏ vỏ bầu, lấp đất nhỏ, nén chặt xung quanh bầu (lưu ý tránh làm vỡ bầu), sau đó lấp đất đầy hố. Những nơi trồng cây cao (1,5 m trở lên) cần đóng 3 cọc hình tam giác để neo buộc cây tránh gió lay gốc, đồng thời kết hợp để bảo vệ cây trồng.
Cách chăm sóc cây hoa sữa như thế nào?
Đối với cây trồng cảnh quan đô thị: trồng cây có kích thước lớn (cao hơn 1,2m), do đó cần phải có khung sắt hoặc gỗ bảo vệ và phải có cây chống đở cây con.
Cây cần được chăm sóc từ 3 – 4 năm đầu: phát sạch cỏ xung quanh gốc cây từ 1 – 2 lần/năm và bón cho mỗi gốc từ 100 – 150gr NPK và 5 – 10 kg phân chuồng.
Cây cần được chăm sóc, bảo vệ không để cho người hoặc súc vất phá hại.
Hoa Sữa là một loài hoa quen thuộc với người Việt ở tất cả các miền. Không chỉ lấy bóng mát, tạo cảnh quan xanh tươi, cây hoa Sữa với mùi hương dịu nhẹ. Hi vọng qua bài viết của chúng tôi bạn đã biết thêm nhiều điều về loài hoa sữa.
