Cây Vòi Voi là một cây cỏ mọc hoang khắp nơi trong nước ta. Nó cũng được sử dụng trong y học dân gian của nhiều nước. Tuy nhiên đây lại là một loại cây có độc tính và có thể dẫn đến những tác hại cho người. Hãy cùng tìm hiểu về cây cỏ này, cũng như công dụng và nguy cơ từ nó qua bài viết sau.
Giới thiệu chung về Cây Vòi Voi
- Tên gọi khác: Cẩu vĩ trùng, Dền voi, Đại vĩ đao, Cấu vĩ trùng, Nam độc hoạt.
- Tên khoa học: Heliotropium indicum L
- Họ: Vòi voi – Boraginaceae.
Đặc điểm thực vật
Vòi voi là thảo mộc mọc hoang, cao khoảng 25 – 40 cm. Cây có thân cứng, khỏe, nhiều lông nhám. Lá cây có hình bầu dục, nhăn nheo, phần mép có răng cưa. Hoa màu trắng hoặc tím, không có cuống, thường mọc xếp liền nhanh thành hai hành dài. Vì cụm hoa có hình dạng khá giống với vòi voi nên được gọi là cây vòi voi.
Bộ phận dùng
- Tất cả bộ phận của cây.
Phân bố
- Cây vòi voi là loài liên nhiệt đới, thường mọc hoang ở các nương vườn hoang, bãi cỏ.
Thu hái và chế biến
- Thu hái: Quanh năm nhưng phổ biến là mùa thu, hè.
- Chế biến: Phơi hay sấy khô rồi dùng dần.
Vị thuốc Bìm bìm
Tính vị
Dược liệu có vị đắng, hơi cay, mùi hăng.
Quy kinh
Dược liệu quy vào kinh:
- Tỳ
- Thận
- Đại tràng.
Thành phần hóa học
Một số nghiên cứu của y học hiện đại tìm thấy trong thành phần của vòi voi có chứa alcaloid pyrolizidin – chất có khả năng gây ung thư. Tuy nhiên, người ta cũng tìm thấy trong thành phần dược liệu một số chất như indixin và indixin N-oxyd có công dụng ức chế khối u trong cơ thể.
Tác dụng dược lý và chủ trị
Theo Y học cổ truyền, cây vòi voi có tác dụng dược lý như sau:
- Thanh nhiệt
- Lợi tiểu
- Tiêu thũng
- Giải độc
- Chống viêm, giảm đau, giảm sưng tấy,
Chủ trị:
- Chứng phong thấp sưng khớp
- Lưng gối nhức mỏi
- Viêm xoang
- Viêm da cơ địa, á sừng.
- Loét cổ họng bạch cầu.
- Mụn nhọt, mẩn ngứa, viêm tấy.
Cách dùng – liều lượng
- Liều dùng: 15 – 30 gam
- Cách dùng: thuốc uống dạng sắc, thuốc đắp ngoài da.
Ứng dụng dược liệu vòi voi
Dược liệu vòi voi có tác dụng chính sau đây:
Viêm phổi, viêm mủ màng phổi:
- Chuẩn bị: 60 gam vòi voi tươi, mật ong.
- Thực hiện: Đun sôi vòi voi với nước, pha thêm mật ong để uống. Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng nước ép từ cây tươi (khoảng 60g – 120g) uống với mật.
Chữa sưng amidan:
- Chuẩn bị: vòi voi tươi.
- Thực hiện: Nghiền lá tươi thành dịch, súc miệng 4 – 6 lần mỗi ngày.
Chữa phong thấp, nhức mỏi, tê bại, sưng đau các khớp, bán thân bất toại:
- Chuẩn bị: 300 gam vòi voi khô, 20g rễ nhàu rừng, 150g củ bồ bồ, 100g cỏ mực.
- Thực hiện: Tán nhuyễn các vị thuốc trên, sau đó vo viên bằng hạt tiêu. Mỗi lần dùng từ 20 – 30 viên, dùng 2 – 3 lần/ ngày.
Chữa viêm xoang:
- Chuẩn bị: 5 -6 nhánh ngũ sắc tươi, 10 nhánh cây vòi voi.
- Thực hiện: Đem 2 vị thuốc trên rửa sạch, giã nhuyễn, nhỏ vào mũi xoang bị viêm.
Chữa bệnh á sừng:
- Bài thuốc 1: Ngâm vòi voi trong rượu đến khi dung dịch chuyển sang màu vàng thì dùng bông gòn thấm nhẹ dung dịch, bôi lên vết thương.
- Bài thuốc 2: Vòi voi đem giã nhuyễn, thêm một ít muối rồi đắp lên vết thương, băng lại. Thực hiện đều đặn mỗi ngày.
Chữa viêm da cơ địa:
- Chuẩn bị: Cây vòi voi.
- Thực hiện: Giã nát, đắp nước cốt lên vùng da bị viêm da cơ địa.
Những điều cần lưu ý khi dùng cây vòi voi
Trong khi dùng vòi voi trị bệnh, cần lưu ý một số điều sau đây:
- Một số loài vòi voi H.lariocarpum Fish et Mey có chứa ancaloid có nhân pyrolizidinn – một chất gây độc cho gan, có khả năng gây ức chế, hủy hoạt tế bào gan, hình thành triệu chứng tiêu chảy, đau bụng, xuất huyết, tăng nguy cơ ung thư… Điểm đặc biệt là độc tính này phát tác âm ỉ, kéo dài, khó phát hiện. Chính vì thế, Bộ Y tế Thế giới vừa phát cảnh báo không nên dùng hoặc đặc biệt thận trọng khi sử dụng, kể cả khi chỉ dùng đắp ngoài trong các trường hợp sưng khớp, viêm tấy áp xe, đinh nhọt giai đoạn chưa có mủ…
- Không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ dẫn của chuyên gia. Mọi trường hợp tự ý dùng bài thuốc từ cây vòi voi khi chưa được cho phép đều có thể làm tăng nguy cơ mắc phải tác dụng không mong muốn.
- Phụ nữ mang thai và trẻ em không nên dùng.
- Người già yếu, tỳ vị hư hàn, tiêu chảy lâu ngày, cơ thể suy nhược nên hạn chế dùng.
Ứng dụng dược liệu vòi voi
Nghiên cứu cho thấy các hoạt chất trong cây như Helindicin, lycopsamine, … có hoạt tính kháng viêm, chống oxy hóa.
Một nghiên cứu tiến hành trên chuột bị viêm loét dạ dày cho thấy chiết xuất nước từ lá có tác dụng giúp bảo vệ dạ dày, ruột, lành các tổn thương viêm, loét. Tác dụng này có thể do thành phần tanin, alkaloid và saponin của nó
Để chứng minh tác dụng chữa lành vết thương của cây, người ta nghiên cứu trên chuột tạo vết thương trên da. Kết quả cho thấy chiết xuất Vòi voi giúp kháng viêm, tăng sinh mô hạt, mau lành vết thương, cả vết thương nhiễm trùng.
Từ độc tính của cây, người ta thấy chiết xuất của nó có thể diệt ấu trùng muỗi Anopheles stephensi, Aedes aegypti và Culex quinquefasciatus. Đây là những loài muỗi làm lây truyền bệnh nguy hiểm như sốt rét, sốt xuất huyết. Kết quả này thể hiện Vòi voi có tiềm năng được sử dụng như một cách tiếp cận thân thiện với môi trường lý tưởng để kiểm soát muỗi gây bệnh.
Trên đây là những thông tin liên quan đến đặc điểm, công dụng chữa bệnh của Cây Vòi Voi do baokhuyennong.com đã tổng hợp và chia sẻ đến các bạn. Cây Vòi Voi là vị thuốc với nhiều công dụng đối sức khỏe. Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có nhiều nghiên cứu về công dụng cũng như tác dụng y học của dược liệu. Do đó, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ hoặc thầy thuốc y học cổ truyền trước khi sử dụng. Không nên tự ý sử dụng dược liệu để tránh những rủi ro không mong muốn.
