Cây Rau Dền là tên gọi chung để chỉ các loài trong Chi Dền do ở Việt Nam thường được sử dụng làm rau. Chi Dền gồm những loài đều có hoa không tàn, một số mọc hoang dại nhưng nhiều loài được sử dụng làm lương thực, rau, cây cảnh ở các vùng khác nhau trên thế giới. Cùng chúng tôi tìm hiểu về những công dụng thần kỳ của cây rau dền qua bài viết này nhé!
Công dụng của cây rau dền với sức khỏe
Theo Đông y, dền cơm có vị ngọt nhạt, tính mát hơi hàn, tác dụng thanh nhiệt lợi thấp, lương huyết, chỉ huyết… có tác dụng thanh nhiệt khu thấp, thu liễm, chỉ tả. Thường dùng chữa chứng nóng nhiệt, táo bón, trị lỵ trực trùng và viêm trường vị cấp và mạn tính, đau họng, đau mắt đỏ, chảy máu cam. Ngày dùng 40 – 80g, sắc nước uống. Dùng ngoài lấy rễ tươi giã nát, lấy nước chiết uống và dùng bã đắp. Ở Ấn Độ, người ta dùng lá làm thuốc trị bọ cạp đốt và dùng toàn cây trị rắn cắn. Hạt dền cơm vị ngọt, tính lạnh, tác dụng mát gan, trị phong nhiệt, chữa mắt kém.
Tốt cho xương khớp
Rau dền chứa nhiều khoáng chất có lợi cho sức khỏe, đặc biệt là hàm lượng canxi trong rau khá cao mà ít loại rau củ nào có được. Theo thống kê, rau dền có hàm lượng canxi nhiều gấp ba lần so với rau bó xôi và hai lần so với sữa.
Do đó, loại rau này là một trong những loại siêu thực phẩm, giúp tăng cường độ cứng của xương làm giảm nguy cơ loãng xương và bệnh co giật do thiếu hụt canxi.
Giảm viêm
Những nghiên cứu mới đây cho thấy rau dền có chứa một chuỗi peptit nhất định, có khả năng giảm tình trạng viêm sưng trên cơ thể, thậm chí giúp ngăn chặn hoạt động của các gốc tự do tấn công các tế bào khỏe mạnh.
Những phân tử chống viêm có trong loại rau này cũng có thể giúp làm dịu các triệu chứng viêm khớp, bệnh gút và các vấn đề liên quan đến tình trạng viêm sưng khác.
Tốt cho bệnh tiểu đường
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ăn rau dền thường xuyên sẽ giúp ổn định đường huyết, điều này rất tốt cho bệnh nhân tiểu đường tuýp 2. Rau dền còn giúp làm giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tình trạng tăng lượng đường trong máu như béo phì.
Ngăn ngừa các vấn đề răng miệng
Rau dền là một phương thuốc hữu hiệu làm giảm các biến chứng răng miệng như đau, sưng lợi, viêm họng hay viêm loét miệng.
Ngừa bệnh tim mạch
Rau dền còn có khả năng làm giảm hàm lượng cholesterol trong cơ thể. Ngoài ra, tocotrienol – một loại vitamin E có trong loại rau này cũng giúp loại bỏ cholesterol xấu và ngăn ngừa bệnh mạch vành.
Cải thiện chứng thiếu máu
Việc thiếu hụt chất sắt trong cơ thể có thể gây ra hiện tượng thiếu máu. Hàm lượng sắt dồi dào trong rau dền có vai trò gia tăng lượng hemoglobin và tế bào hồng cầu, rất có lợi cho bệnh nhân thiếu máu.
Cải thiện hệ tiêu hóa
Hàm lượng chất xơ cao (gấp 3 lần so với lúa mì) trong rau dền có thể cải thiện hệ tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón. Đây còn là loại rau rất tốt cho trẻ em và người lớn tuổi. Nước nấu từ lá cây dền tươi còn hỗ trợ điều trị tiêu chảy, xuất huyết và mất nước.
Ngoài ra, cùng với nước ép cà rốt, các tính năng tẩy sạch của nước ép củ dền rất hiệu quả trong việc chữa các bệnh liên quan đến túi mật và thận.
Ngăn ngừa ung thư
Rau dền chứa một loại axit amin gọi là lysine và các khoáng chất như kali, phốt pho, magiê và sắt và vitamin C và E giúp ngăn ngừa các gốc tự do gây lão hóa và dẫn đến sự hình thành các tế bào ung thư.
Một số cách trị bệnh từ dền cơm
Chữa đau đầu chóng mặt, tăng huyết áp do can hỏa vượng: rau dền cơm 100g, rau đay 50g, thịt cua đồng 50g, nêm gia vị nấu canh ăn.
Chữa mắt kém người nóng: hạt dền cơm 12g, thảo quyết minh 12g, hoa mào gà 12g, sắc uống nhiều ngày.
Chữa đau mắt: hạt dền cơm và hạt thảo quyết minh liều lượng bằng nhau đều 10g. Sắc nước uống. Chữa mắt đau có màng mộng.
Làm mát gan thanh nhiệt kích thích tiêu hoá: dền cơm 100g, rau dệu 50g, rau đay 50g, nấu canh tôm hay canh cua.
Trị lỵ khi mới mắc: rau dền cơm nấu với nước, uống ngày dùng 4 lần; ngày thứ hai dùng liều một nửa cũng dùng 4 lần.
Chữa táo bón do nhiệt: rau dền cơm 100g, tôm tươi bóc vỏ 30g hoặc tôm nõn khô nấu canh, thêm gia vị ăn thường xuyên.
Giới thiệu về cây ràu dền
Đặc điểm của cây rau dền
Cây rau Dền là những loài cây thân thảo, có bộ rể khỏe, ăn sâu, khả năng chịu hạn, chịu ngập khá.Hoa mọc đơn hoặc thành từng cụm dạng xim, thường là hoa hoàn hảo (lưỡng tính) và đối xứng tỏa tia. Hoa có 4-5 cánh nhỏ, có 1-5 nhị hoa. Nhụy hoa dạng dưới bầu, có 3-5 lá đài kết nối với nhau.Quả có thể là quả bế, quả hạch, hay quả nang nứt theo đường vòng.Hạt Rau dền rất nhỏ, mọc khỏe, hệ số nhân cao. Trồng bằng gieo thẳng khoảng 50 thu hoạch được.
Rau dền thường có một thân thẳng, cành vươn vừa phải, lá mọc dơn, có thể mọc đối hay so le, mép lá nhẳn hay có khía, không có lá kèmt. Cây cao khoảng 80 cm, ở đáy thường có một nhánh to, cong, thân to đến 5 mm, không lông, không gai. Lá nguyên, mọc cách, cuống dài 4 – 10 cm với phần đáy rộng, 1,5 – 5,5 cm rộng và hẹp ở đỉnh ngọn nhọn, phiến lá hình xoan, tròn dài. Hoa chùm tụ tán, đơn hay phân nhánh, ở ngọn hay gié, mọc ở nách lá, 2,5 – 12 cm dài và 2 – 5 mm rộng, không cuống, nhỏ và nhiều rậm.
Phân bố và thu hái
Rau dền đỏ là 1 loại rau được trồng phổ biến ở nước ta, rau được trồng quanh năm, chính vụ tháng 4 đến tháng 7 cho năng suất cao nhất. Chu kỳ phát triển sau 3 – 4 ngày nảy mầm, đến 25 – 30 ngày thu hoạch và khoảng 2,5 tháng sau khi gieo cây ra hoa.
Thành phần hóa học
Rau dền đỏ chứa nhiều protid, glucid, nhiều vitamin và chất khoáng. Hàm lượng chất sắt trong rau dền nhiều hơn so với bó xôi, hàm lượng canxi gấp 3 lần.Hạt rau dền tía (dền đỏ) có giá trị dinh dưỡng cao, nhất là loại rau dền ở Cu-ba, với hàm lượng tinh bột 62%, chất béo 6%, protid 16 – 18%, cao hơn cả lúa mì và các loại ngũ cốc khác.
Đặc biệt trong hạt rau dền tía có một loại acid amin quan trọng nhất mà cơ thể con người không thể tự tạo ra, với hàm lượng cao hơn ngô 3 – 3,5 lần, lúa mì 2 – 2,5 lần.Từ hạt dền tía, người ta ép được một thứ dầu dùng làm nguyên liệu để sản xuất các thuốc chống viêm (steroid).
Các loại rau dền phổ biến
Rau dền đỏ
Rau dền đỏ có thân và lá đều có màu đỏ tía, mọng nước, nấu chóng nhừ, khi nấu chín nước nấu có màu đỏ tươi rất đẹp mắt. Rau dền đỏ chứa nhiều protid, glucid, nhiều vitamin và chất khoáng.
Rau dền xanh (rau dền cơm)
Rau dền xanh hay còn gọi là dền cơm có màu xanh trắng rất đẹp và có hoa tụ lại ở trên ngọn như những núm cơm nhỏ, loại rau này được trồng để làm rau ăn.
Phần để ăn là ngọn non, lá non, thân non và cả cây non (bỏ rễ). Phần làm thuốc trong các bài thuốc cổ truyền là thân cây và củ rễ, vì 2 phần này chứa nhiều chất tốt và hoạt hóa cơ thể.
Rau dền gai
Rau dền gai thường hay mọc hoang dại ở những nơi đất bỏ hoang. Là những loài cây thân thảo, có bộ rễ khỏe, ăn sâu nên khả năng chịu hạn, chịu nước tốt, sức nảy mầm cao.
Phiến lá rau dền gai tròn, dài, thon, hình bầu dục đầu nhọn mũi giáo, 4 – 10cm, mặt dưới xanh lợt, cuống có 2 gai dài 3 – 15mm ở nơi gắn vào thân.
Cây rau dền gai thường có một thân thẳng, cành vươn vừa phải, những loài trồng lấy hạt có hoa tạo thành cụm hình chùy ở đầu cành còn những loại lấy rau có hoa mọc dọc theo cành.
Cách trồng chăm sóc rau Dền
Về giống
Có 2 loại giống để làm Rau ăn như:- Dền trắng (còn gọi lá dền xanh): cây Rau có thân, lá đều xanh; phiến lá hẹp, hình lá liễu (nên còn có tên là dền lá liễu).
– Dền đỏ (còn gọi là dền tía): Cây rau có loại lá hơi tròn đều hoặc tròn như vỏ hến, có loại lá dài to; thân, cành, lá có màu huyết dụ.Ngoài ra, còn có Rau dền cơm cũng là một loại cây thân thảo, phân nhiều nhánh từ gốc, thân có khía màu xanh nhạt; lá hình thoi hoặc hình trứng có cuống dài bằng phiến. Rau dền cơm cũng là món Rau thông thường ở gia đình nông thôn, có thể dùng bằng cách luột hoặc nấu canh.
Thời vụ, làm đất, lượng giống
– Gieo hạt từ tháng 2 đến tháng 7.- Vì hạt rau dền rất nhỏ nên cần làm đất thật kỹ (làm đất nhuyễn) tạo điều kiện cho hạt nẩy mầm đều, khi gieo nên trộn hạt với tro bếp để gieo cho đều.
– Kích thước liếp: 0,9 – 1,0 m x chiều dài ( tuỳ theo kích thước vườn).- Lượng hạt giống gieo ở vườn ươm từ 1,5 – 2 g/m2.
– Sau khi gieo khoảng 25 – 30 ngày thì nhổ cấy (cây cao 10 – 15 cm), trồng với khoảng cách: 15 x 15 cm hoặc 12 x 20 cm.
Phân bón:- Bón lót: kết hợp làm đất và bón lót phân cho cây: 1,2 – 1,5 tấn phân chuồng/ 1.000 m2
– Sau khi cấy từ 5 – 7 ngày thì cây đã phục hồi nên bón thúc bằng phân Urê pha thật loãng 4 kg/ 1.000 m2.
* Tưới nước: 1 ngày/lần.
Phòng trừ sâu bệnh:
Cây rau dền ít bị sâu bệnh, chủ yếu bị các loài sâu ăn lá như sâu róm, sâu xanh, sâu khoang. Có thể dùng Sherpa hoặc Sherzol để phun phòng trị.Lưu ý: Khi dùng thuốc BVTV phải theo nguyên tắc “4 đúng” và đảm bảo thời gian cách ly. Không được dùng các loại thuốc cấm, không sử dụng quá liều qui định.
Thu hoạch:
– Sau khi cấy ra vườn trồng 25 – 30 ngày thì tiến hành thu hoạch. Thường nhổ cả cây, ít khi hái tỉa. Trong trường hợp bà con nông dân muốn thu hoạch Rau lúc cây còn non (cây cao 10 – 15 cm) để sử dụng cũng được.
Món ngon bổ dưỡng dễ chế biến từ rau dền và củ dền
Canh rau dền
Rau dền là loại rau mùa hè, có tác dụng mát gan, thanh nhiệt, chữa nhức đầu chóng mặt, còn tôm là một loại thực phẩm dễ chế biến, kết hợp với nhau rất hợp làm cho món canh thêm ngọt ngào, thơm mát.
Rau dền xào tỏi
Thông thường đối với rau dền, nhà các bạn thường luộc ăn và lấy nước vắt miếng chanh vào làm canh chan đúng không nhỉ. Vậy thì hãy thử đổi sang món rau dền xào tỏi thử xem thế nào! Bạn có thể tham khảo thêm về các cách chế biến củ dền sao cho ngon miệng và bổ dưỡng nhé.
Canh củ dền
Vị ngọt tự nhiên từ củ dền được nấu kèm với cải thảo, thịt nạc xay ăn rất ngon miệng và có tác dụng bổ máu, cung cấp chất sắt. Chắc không ai xa lạ với món canh này, nhiều loại rau củ kết hợp với xương hoặc thịt tạo ra vị ngọt thật đậm đà và vô cùng hấp dẫn.
Nước ép củ dền
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Oxford Brookes tại Anh đã phát hiện rằng một ly ép nguyên chất (1 shot) củ dền, có tổng số chất chống oxy hóa và polyphenol cao (polyphenols hoạt động như chất chống oxy hóa ngăn chặn hoạt động của các enzyme mà tế bào ung thư cần. Chất chống oxy hóa từ củ dền dễ hấp thu (bioaccessible) hơn các loại nước ép rau khác.
Xem thêm: Hà thủ ô – Những công dụng chữa bệnh của hà thủ ô có thể bạn chưa biết?
Kết
Trên đây, baokhuyennong.com đã tổng hợp và chia sẻ đến các bạn những công dụng của rau dền. Rau dền là loại rau dân dã, dễ kiếm và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc hỗ trợ cải thiện các vấn đề về máu. Hy vọng bài viết trên có thể cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về rau dền và củ dền. Còn chần chừ gì mà bạn không bổ sung loại rau củ này vào bữa ăn hằng ngày của mình nữa!
